BAHALAŞMA MƏRƏZİ: Süni yaradılıb, yoxsa xaricdən gətirilib... - Məmurlarla ekspertlərin qiymət mübahisəsi

Tarix: 26-11-2021, 08:52

Bahalaşmanın daxili amillərdən qaynaqlanmasında hökuməti günahlandıran müstəqil ekspertlərdən fərqli olaraq, hökumət rəsmiləri ölkəmizdə inflyasiyanın sırf idxal xarakterli olduğunu israr edirlər. Məsələn, Maliyyə Nazirliyindən verilən məlumata görə, dünya bazarlarında qiymətlər bahalaşır.

“Azərbaycana bəzi məhsullar xaricdən gətirilir və hökumət bu malların qiymətinə heç bir şəkildə təsir göstərə bilməz”, - deyə nazir Samir Şərifov bildirib.

Bununla belə, nazirlikdən qeyd edirlər ki, qlobal inflyasiya və onun respublikamıza mənfi təsiri bizi əks tədbirlər haqqında düşünməyə vadar edir və bu istiqamətdə təkliflər gələn ilin dövlət büdcəsi layihəsində öz əksini tapıb.

Qlobal inflyasiya meyillərinin konkret ölkəmizin iqtisadiyyatına təsirini heç kim inkar edə bilməz. Lakin ekspert dairələri təkid edir ki, qiymət artımının səbəblərini təkcə xarici amillərdə axtarmaq lazım deyil.

İqtisadçı ekspert Nemət Əliyevin AYNA-ya dediyinə görə, inflyasiya sözün əsl mənasında vətəndaşları məhv edir: “Bunun səbəblərini təkcə qlobal qiymət artımında axtarmaq lazım deyil. Mövcud qiymət siyasəti biznesi və əhalini əngəlləyir və baş verənləri yalnız dünya bazarlarında qiymət artımı ilə izah etməyə çalışanlar böyük səhvə yol verirlər. Bu cür rəsmi açıqlamalar kobud səhvləri, o cümlədən tariflərin artırılması ilə bağlı səhvləri ört-basdır etmək məqsədi daşıyır”.

Həmsöhbətimiz fərqi hiss etmək üçün bizdə və Rusiyada qazın bahalaşmasını müqayisə etməyi təklif edib: “Ötən illə müqayisədə təbii yanacağın tarifləri Azərbaycanda 38,5 faiz, Rusiyada isə cəmi 2,9 faiz bahalaşıb. Dizellə bağlı da eyni vəziyyətdir. Qonşularımızın dizel yanacağının qiyməti 5,5 faiz, bizdə isə tam 33,3 faiz artıb”.

Hansısa səbəbdən biz qiymət artımının miqyasında belə ciddi fərq görürük. Və ən əsası, bu fərqi qlobal bazarlarla necə əlaqələndirmək olar? Tariflərin artım tempindəki bu cür fərq dünya bazarlarına istinad edən hökumətin arqumentlərinin uyğunsuzluğunu və tətbiq olunan inflyasiyanı göstərir. Bu cür bəyanatlar əsassızdır, ən əsası isə əbəsdir. Hesab edirəm ki, Azərbaycanda inflyasiya əsasən daxili amillərlə bağlıdır. Bunu başqa şeylərlə yanaşı, tarif artımının müqayisəsi də sübut edir”, - deyə Əliyev vurğulayıb.

Əlavə edib ki, ötən ilin sentyabrından bu ilin sentyabrına kimi cəmi bir il ərzində Azərbaycanda su və kanalizasiya xidmətləri iki dəfə bahalaşıb: “Müqayisə üçün qeyd edək ki, Rusiyada qiymət artımı 3,8-3,9 faiz təşkil edib. Təbii qaz tarifləri bizdə 38,5 faiz, Rusiyada 2,9 faiz artıb. Dizel tariflərinin müqayisəli artımı bizdə 33,5 faiz, Rusiya Federasiyasında isə 5,5 faiz təşkil edir. Milli avtomobil yanacağı AI-92 bizim istehlakçılar üçün 11,1 faiz, Rusiya üçün 6,4 faiz bahalaşıb”.

Daha əvvəl bizimlə söhbətində ekspert idxal gömrük rüsumlarının qiymət reallıqlarına ciddi təsir göstərdiyini qeyd etmişdi. Amma bunun ardınca parlamentdə çıxış edən Samir Şərifov ərzaq məhsullarının bahalaşmasına gömrük rüsumlarının təsirini inkar edib: “Dövlət rüsumlarının artırılması ərzaq qiymətlərinə təsir etməyəcək. Bunlar tamamilə əsassız ixtiralardır”.

İqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli tariflərin bahalaşmasının inflyasiyaya təkan verməsi ilə razılaşır. O, AYNA-ya şərhində söyləyib ki, dövlət tərəfindən tənzimlənən qiymət artımı daxili bazarda inflyasiyanın sürətləndirilməsinə təkan verib: “Ölkədə dizel, su, qaz və işıq bahalaşır. Təbii ki, bu, ölkədə istehsal olunan məhsulların maya dəyərinə təsir edir”.

Amma iqtisadçı ekspert Rəşad Həsənovun sözlərinə görə, qlobal qiymət artımı idxaldan asılı olan yerli bazara inflyasiya təzyiqi yaradır: “Pandemiya və onunla bağlı karantin rejimi istehsal proseslərinə mane olur ki, bu da ümumilikdə təklifin azalmasına gətirib çıxarır və qlobal inflyasiyanı sürətləndirir. Nəqliyyat xərcləri bahalaşır, ölkələr arasında ticarət göstəriciləri aşağı düşür və bu, nəhayət, istehlak qiymətlərinə əlavə təsir edir”.