Yeni vasitəçilər gəlir: Yük ağır, problemlər çox - AKTUAL

Tarix: 17-06-2021, 08:41

İyulun 1-də Azərbaycanda mübahisələrin alternativ həlli metodlarından birini təmin edən və məhkəmələri mümkün qədər boşaltmağı hədəfləyən “Mediasiya haqqında” Qanun qüvvəyə minir. Bundan sonra məhkəməyə iddia qaldırmadan əvvəl, vətəndaşlar müəyyən mübahisələr kateqoriyasında mediatorların (vasitəçilərin) xidmətlərindən istifadə etməli olacaqlar. Vasitəçilik iqtisadi, mülki mübahisələrə, həmçinin ailə, əmək və inzibati-hüquqi münasibətlərdən irəli gələn mübahisələrə tətbiq edilə bilər. Bununla birlikdə, iqtisadi, ailə və əmək mübahisələri üçün məcburidir.

AYNA mövzunu tanınmış hüquqşünas, Vəkillər Kollegiyası Rəyasət Heyətinin üzvü və eyni zamanda Mediasiya Şurasının nəzarət orqanının üzvü Elçin Usubla müzakirə edib.

- Mediatorların hazırlanması ilə bağlı işlər hansı mərhələdədir?

- Hazırda Mediasiya Şurasında 57 tam hüquqlu vasitəçi var. Qeyd edim ki, yalnız müvafiq təlim keçmiş, bu barədə sertifikat almış və Mediasiya Şurasına qoşulmuş şəxslər mediator adlandırıla bilər. Bu gün xüsusi təlimlər təşkil edən sertifikatlı bir vasitəçilik mərkəzi funksiyasını yerinə yetirən orqan Ədliyyə Akademiyasıdır. Əlbəttə ki, bu rəqəm vasitəçilik institutunun effektivliyini təmin etmək üçün yetərli deyil, buna görə vasitəçilərin hazırlanması üzrə iş davam edir. Lakin bu gün təxminən 300 nəfər sertifikat alıb və Şuranın həqiqi üzvü ola bilər.

- Təbii olaraq sual doğur: Mediatorlar yerli məhkəmələrin yükünün azaldılmasına nə dərəcədə kömək edəcəklər?

- Yaxşı sualdır, amma hər şey bir neçə amildən asılıdır. Birincisi, bu gün sadəcə mülki, ticarət və inzibati mübahisələrin bolluğundan boğulan məhkəmələrin yükünü azaltmaq üçün hazırlanmış mediatorluğu vətəndaşların nə qədər ciddi qəbul edəcəyidir. İkinci amil mediatorların özlərindən, daha doğrusu, funksiyalarına nə dərəcədə ciddi yanaşacaqlarından asılıdır. Vasitəçilər hesabatlılıq naminə öz funksiyalarını tamamilə formal olaraq həyata keçirirlərsə, təbii ki, bu, vətəndaşların yeni tətbiq olunan quruma olan inamını zəiflədəcək.

Mediatorluq prosesinin mənası - yaranmış qarşıdurmaların səbəbini tapmaq və tərəflərin özlərinin yaranmış vəziyyəti könüllü həll etmələrini təmin etməkdir. Eyni zamanda, vasitəçi tərəfsiz olmalı, tərəflərin bərabərliyini və əməkdaşlığını təmin etməlidir. Bunun üçün dərin hüquqi bilik tələb olunmur. Mediator ali təhsilli, ən az üç il iş təcrübəsi olan, 25 yaşdan yuxarı istənilən şəxs ola bilər.

- Beynəlxalq təcrübəni öyrənmisiniz. Mediatorluq institutu digər ölkələrdə necə işləyir və inkişaf edir?

- Bu təcrübə İtaliya, Türkiyə və digər ölkələrdə mövcuddur. Bu qurum oralarda səmərəli işləyir, çünki məhkəmələr həddən çox yüklənib. Xüsusilə Türkiyənin bu baxımdan çox yaxşı nəticələri var. Ümid edirik ki, müəyyən mədəni oxşarlıqlar nəzərə alınaraq mediatorluq institutumuz hüquq sistemində öz layiqli yerini tapacaq.

- Mediatorun qonorarı necə müəyyənləşdiriləcək?

- Mediatorun qonorarı iki hissədən ibarətdir. Birinci hissə məcburidir, qanunvericilikdə nəzərdə tutulub, ikinci hissə isə fərdi qaydada tərəflərlə müzakirə olunur. Başqa bir proqnoz vermək hələ tezdir. Qanunun qüvvəyə minməsini gözləyək. Müəyyən bir müddətdən sonra bu institutun effektivliyi və mövcud çatışmazlıqlar barədə danışmaq mümkün olacaq.